Wyjątkowe znaleziska w antonińskich lasach

Gubione wiosną jelenie poroza są nazywane zrzutami. Mimo że te ozdoby wyglądają imponująco i mogłoby się wydać, że zwierzęta „budują” je latami, to do wymiany na nowszy model dochodzi każdej wiosny.

Jakie zmiany i procesy zachodzą w porożu, że byki jeleni każdego roku pozbywają się swojej ozdoby? Proces jego zrzucania jest związany ze zmianami zachodzącymi w tkankach u podstawy poroża. W tkance kostnej tworzą się jamy, które z czasem się powiększają i w końcu poroże się odłamuje.

Wprawdzie, podczas jego zrzucenia powstaje rana, ale szybko się zarasta i pokrywa skórą z delikatnymi włoskami. Nowe poroże początkowo jest pokryte skórą, tzw. scypułem, który jest  bardzo unaczyniony.  

Po czterech miesiącach skóra zaczyna wysychać, wtedy zwierzęta ścierają ją o krzewy i pnie drzew. Tuż pod scypułem znajdują się naczynia krwionośne, to po nich na porożu są widoczne rowki. Poza tym w okresie wzrostu poroże jest bardzo unerwione, wrażliwe na bodźce i ból. Z czasem, kiedy poroże zaczyna  kostnieć, nerwy zanikają. 

Od momentu zrzucenia poroża do zakończenia jego wzrostu mijają ponad trzy miesiące. Podczas tych 100 dni tempo wzrostu jest zdumiewające, u niektórych gatunków jeleniowatych w ciągu doby ta ozdoba może przyrosnąć nawet o 1,5 cm.

Taki świeżo „nałożony oręż” już po trzech miesiącach kostnieje.  Pierwsze poroże wyrastające u młodego jelenia zwykle nie jest rozwidlone i tworzy tzw. szpice, dlatego też młode byki są nazywane szpicakami. Dopiero, kiedy jeleń ukończy dwa lata zaczyna wykształcać poroże z prawdziwego zdarzenia, z licznymi odrostkami.

Jedna z ciekawostek dotyczy wagi poroża. Jak wynika z badań opisanych przez Zbigniewa Jaczewskiego w „Porożu jeleniowatych” poroże w ciągu roku może stracić nawet 7 proc. swojej pierwotnej masy. Kiedy jeszcze ozdobią głowę jelenia zawiera ono wodę, po zrzuceniu traci wodę. 

Co roku jesienią odbywają się gody jeleni, czyli rykowisko. To wtedy byki chcą zdobyć uznanie łań. Ich największym atrybutem jest potężne poroże, dumnie noszone na głowie mniej więcej do końca lutego.

Po okresie godów „stary oręż” staje się zbędny.

Warto pamiętać, że poroże to nie rogi, te nie są co roku wymieniane przez zwierzęta. 

Zbieranie poroża jest dozwolone, jednak należy przestrzegać kilku podstawowych zasad:

• w trakcie poszukiwań nie wolno płoszyć zwierząt, zmuszając ich do biegu, licząc że podczas ucieczki odpadnie stare poroże;   
• należy także unikać ostoi zwierzyny i innych terenów objętych ochroną;
• znalezione zrzuty poroża stają się własnością znalazcy.

Mimo że w polskich lasach cały czas przybywa zwierzyny, to znalezienie poroża wcale nie takie łatwe. 

Poroża jeleni wykorzystuje się do wielu celów - od ozdób, przez meble aż po dzieła sztuki. Jednym z nich jest z żyrandol wykonany ze zrzutów, znajdujący się w kościele w Orzechowie na Warmii. W 2013 r. z okazji 100-lecia konsekracji świątyni zrzuty, z których został wykonany przekazali leśnicy z terenu RDLP w Olsztynie.