08.05.2017 12:41

Rocznica urodzin założyciela Ostrovii

Dziś mija 135. rocznica urodzin Stanisława Grzędy, polskiego księdza, inicjatora założenia Ostrovii, pierwszego polskiego klubu piłkarskiego w Poznańskiem, współorganizatora Wydziału Teologicznego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i uczestnika powstania wielkopolskiego.

Stanisław Grzęda urodził się 8 maja 1882 roku w Zębcowie koło Ostrowa Wlkp. Był synem rzemieślnika Jakuba i Marianny z Jańczaków. W 1901 roku ukończył Królewskie Gimnazjum w Ostrowie, po czym odbył studia teologiczne w Poznaniu i Gnieźnie. Święcenia kapłańskie przyjął 17 grudnia 1904 roku. Jako wikary pracował w Nowym Tomyślu (1905-1907), Rozdrażewie (1907-1908) i Ostrowie (1908-1910). Tutaj zajmował się parafialnymi bractwami i stowarzyszeniami, m.in. Katolickim Towarzystwem Robotników Polskich. Prezesował miejscowemu Towarzystwu Terminatorów, przy którym założono pierwszy w Wielkopolsce wyłącznie polski klub piłki nożnej „Ostrovia”. W Ostrowie już w 1907 roku zaczęto grać w piłkę nożną. Jedna z pierwszych futbolówek na ziemi wielkopolskiej pojawiła się właśnie tutaj za sprawą ks. Stanisława Grzędy. Przywiózł ją z Berlina jako prezes stowarzyszenia.

Od tego momentu niemal każde niedzielne zebranie ostrowskiej młodzieży polskiej kończono grą w piłkę nożną, lecz w przepisowy futbol zaczęto grać dopiero pod koniec lata 1908 roku, kiedy to prezes ponownie przywiózł regulamin gry. W kwietniu 1909 roku, wśród blisko 30 członków Towarzystwa, dojrzała myśl o odrębności i niezależności. Statut klubu oraz jego pełna nazwa zostały zapisane w języku polskim. Podkreśleniem patriotycznej symboliki było także przyjęcie biało-czerwonych kolorów, jako barw klubowych (od wiosny 1910 roku). Współpracując z polskimi społecznikami ks. Stanisław Grzęda przyczynił się zorganizowania w Ostrowie pierwszej biblioteki publicznej. Wspólnie z miejscowym drukarzem i księgarzem Stefanem Rowińskim, zaczął wydawać miesięcznik „Przyjaciel Młodzieży” (ukazywał się do 1939 roku). Było to jedyne pismo wydawane w zaborze pruskim dla młodzieży pozaszkolnej.

W 1912 roku został redaktorem „Gazety dla Kobiet”. Przy tym związku zorganizował ponadto stowarzyszenie dla kobiet poszukujących pracy i został wkrótce jego wicepatronem. Pełnił tę funkcję również przy nowoutworzonej Katolickiej Opiece Dworcowej. Należał do Towarzystwa Dziennikarzy i Literatów Polskich w Poznaniu. W dniu 1 października 1917 roku powierzono mu probostwo w Gostyniu. Pod koniec października 1918 roku z inicjatywy poznańskiego Centralnego Komitetu Obywatelskiego zawiązał się w Gostyniu kilkunastoosobowy Powiatowy Komitet Obywatelski. Ks. Stanisław Grzęda był jednym z czterech gostynian, którzy jako delegaci miejscowej PRL wzięli udział w dniu 27 grudnia 1918 roku w powitaniu Ignacego Paderewskiego w Poznaniu. Stanął wreszcie ks. Stanisław Grzęda na czele Polaków przejmujących w grodzie nad Kanią władzę z rąk pruskich w dniu 2 stycznia 1919 roku. Jako przewodniczący Powiatowej Rady Ludowej należał też do grona organizatorów miejscowego oddziału powstańczego i jego dowództwa. Uczestniczył w akcji zaopatrywania powstańców w broń i żywność. Gdy w maju 1919 roku reaktywowano działalność wieczorowych szkół dokształcających, ks. Stanisław Grzęda został wykładowcą języka polskiego w gostyńskiej szkole kupiectwa i rzemiosła.

W 1924 roku, ze względu na stan zdrowia, opuścił gród nad Kanią i objął zdecydowanie mniejsze probostwo w Śmiłowie k. Chodzieży. Jednocześnie powołano go na inspektora nauki religii w szkołach powszechnych. Pełnił także obowiązki dziekana dekanatu nakielskiego. W Śmiłowie, wraz z miejscową nauczycielką założył Stowarzyszenie Młodych Polek (1929) i był jego patronem. Praca nie była łatwa, gdyż wieś położona nadgranicznie była silnie zniemczona. W stowarzyszeniu koncentrowano się na zajęciach kulturalno-oświatowych (śpiew i kółko sceniczne). W 1933 roku przeniesiono go do Glesna, w ówczesnym powiecie wyrzyskim, gdzie przejął jednocześnie funkcję dziekana nakielskiego. Tutaj powołał do życia oddział Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej i kierował nim jako asystent kościelny. Wygłaszał pogadanki, urządzał kursy gospodarstwa domowego.

Już 3 września 1939 roku został aresztowany przez Niemców i osadzony w obozie przejściowym w Górce Klasztornej. Dnia 12 listopada 1939 roku rozstrzelano go w Paterku w powiecie wyrzyskim, jako jednego z 35 księży z tego terenu. W 1945 roku prochy ekshumowano i pochowano na cmentarzu parafialnym w Nakle.