41. rocznica wprowadzenia stanu wojennego

Ewolucja Ostrowa Wielkopolskiego

Ostrów Wielkopolski w okresie PRL przeżył szybki rozwój demograficzny i gospodarczy. Liczba ludności wzrosła z niepełna 31 tys. w 1946 r. do 62,5 tys. w 1980 r. Miasto o funkcjach komunikacyjno-handlowych, jakim Ostrów Wielkopolski był przed II wojną światową, przekształcił się w ośrodek przemysłowo-komunikacyjny. W przemyśle pracowało 49% zatrudnionych, a w transporcie i łączności 17%. Pod względem potencjału przemysłowego Ostrów Wielkopolski stanowił drugi ośrodek w wojewódzkie kaliskim i jeden z ważniejszych w kraju.

Przemysł za czasów stanu wojennego

Przemysł ostrowski charakteryzował wysoki stopień koncentracji w dużych zakładach. Trzy największe przedsiębiorstwa przemysłowe – Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego, Zakłady Automatyki Przemysłowej „Mera-ZAP”, Zakłady Sprzętu Mechanicznego „Ursus” – skupiały 65,5% ogółu zatrudnionych w przemyśle.

Szczególną rolę odgrywał ZNTK

Zarówno pod względem produkcji (blisko 40% zatrudnionych), jak i wartości produkcji (ponad 40%). Pozostałe 34,5% pracowało w 94 zakładach. Większość z nich to były zakłady małe, gdzie pracowało nie więcej niż 20 osób (68% wszystkich zakładów mieście), siedem przedsiębiorstw zatrudniało powyżej 500 osób, w tym trzy powyżej 1000. Tak duża koncentracja pracowników w niewielu zakładach sprzyjała w egzekwowaniu żądań podczas strajków 1980-1981.

Coraz gorsza sytuacja na rynku

Z początkiem lata 1980 r. w Ostrowie Wielkopolskim, podobnie jak w całym kraju, narastało niezadowolenie uwarunkowane niedostatecznym zaopatrzeniem rynku w podstawowe produkty konsumpcyjne i wprowadzeniem podwyżek cen przy braku towarzyszących im podwyżek zarobków. W niektórych zakładach dochodziły do tego dotkliwe braki surowcowe, które prowadziły do przerw w produkcji, co odbijało się niekorzystnie na płacach robotników. W II połowie czerwca symptomy niezadowolenie SB odnotowała min. w ZNTK, ZSM „Ursus” i Przedsiębiorstwie Przemysłu Betonów „Prefabet”.

Przyczyna rozpoczęcia walki o swoje

Bezpośredni impulsem do zorganizowanych wystąpień była podwyżka cen żywności od 1 lipca. Podrożały niektóre gatunki mięs i wyrobów mięsnych przeniesionych do kategorii towarów sprzedanych po tzw. cenach komercyjnych. 

Solidarność podczas Strajku

Falę strajkową rozpoczęły ZSM „Ursus”, a w następstwie za nimi poszły: ZAP, ZNTK, „Prefabet”, Wielkopolskie Zakłady Produkcji Sklejek, Przedsiębiorstwo Transportu Samochodowego Łączności oraz warsztaty Lokomotywowni DRKP, Ostrowskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Ogólnego, Fabryka Maszyn i Urządzeń Przemysłu Spożywczego „Spomasz”, spółdzielnie „1 Maja” i „Asco” oraz Centrala Rybna, Baza Transportu Inżynierii Miejskiej, Transbud, Zespół Magazynowy WSS i grupa pracowników Węzła PKP, Oddział Zakładów Piwowarskich w Poznaniu, Składowisko Węgla i PKS. Postulaty wysuwane przez pracowników w większości były takie same i na ogół sprowadzały się do żądań podwyżek płac w różnych formach i wysokościach. 

Ponadto, poza rozwiązaniem problemów specyficznymi dla każdego zakładu (np. zmian w organizacji pracy), domagano się także: wydatnej poprawy zaopatrzenia w artykuły żywności (mięso, masło, cukier) i węgiel. Ważne było też zrównanie zasiłków rodzinnych do wysokości tych pobieranych przez pracowników Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Ministerstwa Obrony Narodowej polepszenia zaopatrzenia w surowce i materiały konieczne do ciągłej produkcji (ZNTK, „Prefabet”, „Ursus”, ZAP).

Początek Stanu Wojennego

Stan wojenny w Polsce oficjalnie rozpoczął się 13 grudnia 1981 roku, a zniesiono go dopiero 22 lipca 1983 roku. Pierwsze próby wygaszania władze PRL-u podjęły w grudniu 1982 roku. Został wówczas zawieszony na mocy ustawy o „szczególnej regulacji prawnej w okresie zawieszenia stanu wojennego". 

Wbrew temu, co obiecywano, stan wojenny nie poprawił sytuacji ekonomicznej kraju. Liczne strajki nie zatrzymały kryzysu gospodarczego.